BÀI THUỐC ĐÔNG Y TRỊ BỆNH ĐAU LƯNG

Bài thuốc đông y trị bệnh đau lưng (Yêu Thống – Lumbago – Lumbago)

Lưng đau là tên gọi chung các chứng đau ở thắt lưng, sống lưng.

Sách ‘Châm cứu học Thượng Hải’ dựa theo diễn tiến bệnh chia làm 2 loại: Lưng đau cấp và mạn tính.

Sách ‘Châm cứu học giảng nghĩa’ dựa vào nguyên nhân gây bệnh, chia làm 2 loại: Lưng đau do phong hàn thấp và do Thận hư.

Cũng gọi là Yêu bối Thống.

Nguyên nhân

Cấp tính: cảm phong hàn thấp, tư thế không đúng, dùng quá nhiều sức (khiêng, vác nặng, …), bị té ngã, chấn thương va chạm làm cho tà khí lưu trệ ở kinh lạc hoặc có ứ huyết làm cho kinh lạc không thông, gây ra bệnh.

Mạn tính: chủ yếu do Thận hư và rối loạn khí ở kinh Bàng quang hoặc do các ttoor chức cơ lưng bị tổn thương, tái đi tái lại nhiều lần, hoặc do phong hàn thấp… gây ra.

Biện chứng luận trị

1.LƯNG ĐAU DO PHONG HÀN THẤP:

Lâm sàn: Thường đau 1 hoặc 2 bên lưng, hoạt động lưng bị hạn chế, nằm yên thì đỡ đau nhưng cử động hoặc ho, hắt hơi… thì đau nhiều hơn.

Phong Hàn nhiều: đau dữ dội, co quắp.

Hàn Thấp nhiều: đau ê ẩm, khi thời tiếc thay đổi thì đau nhiều hơn.

Điều trị : Khu phong hàn, tán hàn, trừ thấp, thông lạc. Dùng bài Độc hoạt ký sinh tham gia giảm.

(Độc hoạt, Tang ký sinh, Tế tân, Phòng phong để khu phong tán hàn, trừ thấp; Đương qui, Thược dược, Xuyên khung hoạt huyết, thông lạc; Tang ký sinh, Đỗ trọng, Ngưu tất ích thận dưỡng cân (phù chính khu tà ).

Trường hợp bệnh lâu ngày khí hư thêm Nhâm sâm, Hoàng kỳ.

2.LƯNG ĐAU DO THẬN HƯ:

Lâm sàn: Đau ê ẩm kéo dài, ngày và đêm đều đau, 2 chân mỏi, lao động đau nhiều, nghỉ ngơi giảm nhẹ. Thường gặp nơi người lớn tuổi.

Thận dương hư: kèm theo tinh thần uể oải, chân tay không hoạt tinh, nước tiểu trong, mạch Tế nhược.

Thận âm hư: kèm theo hư phiền, nước tiểu vàng, chất lưỡi đỏ, mạch Sác.

Phép trị: Thiên về âm hư thì bổ Thận, tư âm. Thiên về dương hư thì bổ Thận, tráng dương.

Dương hư dùng bài Hữu quy hoàn (Bài này từ bài Thận khí hoàn biến hóa ra. Thục địa, Sơn thù, Sơn dược, Câu kỷ bổ thận âm; Nhục quế, Phụ tinh ôn dưỡng thận dương; Chích thảo bổ trung, ích khí; Đỗ trọng cường tráng, ích tinh).

Âm hư dùng bài Tả quy hoàn (Thục địa, Sơn thù, Câu kỷ bổ ích cam thận nhừ, ăn cả với Sơn dược, Phục linh, Chích thảo để ích khí, kiện tỳ),

Đậu đen 100g, Đuôi heo ăn 1 cái, rửa sạch, cắt thành miếng, nấu thật nhừ, ăn cả nước lẫn cái. Mỗi tuần ăn như vậy 2 – 3 lần.

3.LƯNG ĐAU DO CHẤN THƯƠNG, HUYẾT Ứ

Lâm sàn: Sau khi vác nặng, lệch người hoặc sau một động ta thay đổi tư thế, đột nhiên đau một bên sống lưng, đau buốt, cố định nột chỗ, không di chuyển, vận động bị hạn chế, khó khăn lúc nằm ngồi, thay đổi tư thế thì đau tăng, vùng bệnh ấn đau răng, chất lưỡi tím thâm hoặc có vết ban xuất huyết, mạch Tế Sáp.

Điều trị: Hoạt huyết, hóa ứ, lý khí, chỉ thống, thư cân. Dùng bài Thân thống trục ứ thang giảm (Đào nhân, Hồng hoa, Ngũ linh chi, Một dược để hoạt huyết, hóa ứ; Phối hợp với Hương phụ, Xuyên khung, Địa long, Ngưu tất đẻ lý khí, thông lạc, giảm đau; Khương hoạt, Tần giao tán hàn, chỉ thống).

4.LƯNG ĐAU DO VIÊM CỘT SỐNG

Lâm sàn: Vùng thắt lưng đau kèm theo sưng nóng đỏ hoặc có cảm giác nóng bứt rứt, tiểu ít, nước tiểu đỏ, rêu lưỡi vàng dày, mạch Nhu Sác. Đông y cho là do thấp nhiệt tích tụ gây nên.

Điều trị: Thanh nhiệt, lợi thấp. Dùng bài Nhị diệu tán gia vị (Thương truật, Hoàng bá để thanh thấp nhiệt; Thêm Phòng kỷ, Tỳ giải lợi thấp; Đường qui, Ngưu tất hoạt huyết, giảm đau).

Không nên vận động nhanh, mạnh như trường hợp đau lưng do lạnh. Nên vận động từ từ, nhẹ nhàng theo sự tiến triển tốt dần của khớp cột sống bị viêm.

Một số thuốc kinh nghiệm

Yêu thống phương (Danh y trị nghiệm lương phương), Kỳ hiệu tán (Tân Xi Hương ngũ thế gia truyền bí phương), Ngũ thánh chỉ thống thang (Trung Quốc Trung y bí phương đại toàn), Thanh nga thang gia giảm (Danh y trị nghiệm lương phương), Tráng yêu thang (Liêu Ninh Trung y tạp chí 1990, 8).

Rễ Nhàu, cây hoặc rễ Tô mộc đều 30g. Ngâm với 1 lít rượu 5-7 ngày. Trước khi đi ngủ uống 10-20 ml.

Trái Ô môi, lấy thịt trái, ngâm với 600ml rượu khoảng 5-7 ngày. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 10-20 ml.

Lá Nhàu, lá Ngải cứu đều 10 lá, Ngũ trảo 20g. Giã nát, xài với dấm.khi còn nóng, trải lên giấy, đậy lên một lớp vải mỏng, nằm chỗ đau lên.

Rễ dây Đau xương 120g, cắt thành từng khúc, sao qua, ngâm rượu 5-7 ngày. Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 10-20 ml.

Châm cứu

Theo châm cứu học Thượng Hải:

Cấp tính: thông điều mạch Đốc và kinh Bàng quang.

Châm Nhân trung, kích thích mạnh. Châm xuất huyết Ủy trung và Nhiên cốc. Ngày 1 lần.

Mạn tính: sơ thông kinh khí, thư cân hoạt lạc.

Châm A thị huyệt, Ủy trung, Côn lôn. Kích thích mạnh vùng ấn đau, có thể châm kim kích thích về nhiều hướng hoặc phối hợp với Tam tiêu du, Thận du và Yêu nhãn.

Theo Tân biên châm cứu trị liệu học:

Lưng đau do hàn thấp: Khứ hàn, trừ thấp, ôn kinh, thông lạc. Thận du, Ủy trung, Yêu dương quan, Dương lăng tuyền, A thị huyệt.

Do lao tổn: Lý khí, hoạt huyết, hòa lạc, chỉ thống: châm Thận du, Thứ liêu, Ủy trung, Thận du, A thị huyệt.

Do Thận hư: Bổ ích Thận khí, hòa lạc, chỉ thống. Mệnh môn, Chí thất, Thái khê, Ủy trung.

Bệnh Án Lưng Đau

(Trích trong Trung y lâm sàng chẩn liệu bách khoa toàn thư)

Hạ X, nam, 45 tuổi.

Khám lần đầu: Lưng và cột sống đau lan xuống hai bên đùi, tê dại không có cảm giác đau, khó xoay chuyển. Đây là bệnh nhân vốn hư, bị phong hàn từ ngoài xâm phạm. Điều trị nên bổ thận, khư phong, tán hàn thông lạc. Dùng Nhục thung dung 8g, Thỏ ty tử 8g, Chế phụ tử 6g, Đỗ trọng 8g, Tục đoạn 8g, Ngưu tất 8g, Tần giao 8g, Đương quy 6g, Mộc qua 12g, Hải phong đằng 8g, Quế chi 6g, Kê huyết đằng 8g, Xú ngô đồng 12g, Tang chi 12g, Hồng táo 3 trái.

Khám lần 2: Đã đỡ đau lưng và tê dại hai bên  đùi. Dùng bài thuốc trên có gia giảm chút ít. Qua 4 lần khám. Mọi triệu chứng đều khỏi hẳn.

Thu X, nam, 40 tuổi.

Thoạt tiên đau lưng như bị đâm vào vùng lưng, về đêm đau càng tăng, Sắc da nơi đau không thay đổi, ngủ không yên giấc, sắc mặt kém tươi, mạch Tế hơi Huyền. Bệnh này do tổn thương cân lạc ở thăn lưng lâu ngày không khỏi, khiến khí trệ. Huyết khó lưu thông, mạch lạc nghẽn trở gây nên. Điều trị theo phép hoạt huyết hóa ứ, lý khí thông lạc. Dùng Đương qui 12g, Xích thược 12g, Hồng hoa 4g, Nhũ hương 4g, Kê huyết đằng 20g, Xuyên sơn giáp (sao) 12g, Cẩu tích 16g, Đỗ trọng 12g, Tục đoạn 12g, Thanh nga Hoàn 12g.

Nhận xét: Bệnh này do tổn thương cơ lưng nên thường bị đau lưng, mỗi khi bị đau, uống vài thang đơn này là kết quả. Nhưng lúc khỏi, lúc phát, khó chữa được tận gốc, lâm sàng cũng thường xuyên gặp bệnh này. bài thuốc này có thể làm viên phối hợp với Thanh nga Hoàn, nếu được uống liên tục, có thể củng cố kết quả phòng ngừa tái phát.

Bệnh án Cơ lưng bong gân cấp tính

(Thiên gia diệu phương, q. Hạ)

Đổng XX, nữ, 49 tuổi, công nhân cơ khí khoáng sản, vì gánh nặng nên vùng lưng bị tổn thương, đau như gãy, không di chuyển được, đêm đau nhiều hơn, phải có 3 người dìu đi khám. Khám thấy vùng lưng hoạt động bị hạn chế, vùng xương cùng ấn đau. Dùng đào nhân đỗ trọng thang (Hồng hoa 9g, Đào nhân 9g, Khương hoạt 9g, Xích thược 9g, Đỗ trọng (sao) 15g, Tục đoạn 9g, Mộc qua 9g, Tiểu hồi hương 9g, Phá cổ chỉ 9g, dùng rượu để dẫn thuốc. Sắc uống mỗi tháng 1 thang, chia 2 lần uống, trước bữa ăn), phối hợp thủ pháp trị liệu, uống 3 thang, khỏi bệnh.

Lô XX, nam, 45 tuổi, cán bộ , đánh bóng bàn, vô ý bị tổn thương vùng lưng, đau không thể cơ duỗi được, đi bộ phải dùng tay ôm lưng. Kiểm tra thấy mé đốt lưng bên tái ấn đau, dùng Đào nhân đỗ trọng thang, phối hợp thủ pháp trị liệu. Uống 3 thang, khỏi bệnh (Quách Hoàn Chương – Tỉnh Thanh Hải).

Bệnh án Lưng đau

(Trích trong Kinh nghiệm Đông y Nhật Bản)

Nguyên, 49 tuổi, nữ , sơ chẩn tháng 6-1978. Bệnh nhân kể : Đã mười năm nay đau thắt lưng. Tuy đã qua nhiều nơi điều trị, đến nay vẫn chưa khỏi. Bệnh viện bảo là do thoát vị đĩa đệm đốt sống mà ra, thể cách, dinh dưỡng bình thường. Khi bệnh nhân ngồi và khi nằm sấp để khám thấy rõ có đốt sống thắt lưng bị lồi ra, nửa người như trên có tư thế gập về trước, đã sinh ba con, hai năm về trước bế kinh.

Khám bụng thấy ấn đau bên rốn, dưới rốn, đó là dấu hiệu của ứ huyết, HA=170/90 mmHg nhưng chưa dùng thuốc hạ áp. Bệnh nhân là nông dân, vì đau lưng đã mười năm nên không lao động ở ngoài đồng được.

Dựa vào phúc chứng, tôi cho dùng Quế chi phục linh hoàn, Thược dược cam thảo phụ tử thang (Thược dược 36g, Cam thảo 12g, Bạc hà, Phụ tử đều 4g).

Sau khi uống thuốc 2 giờ, chứng đau thắt lưng chuyển giảm. Sau một tháng, huyết áp xuống đến 140/80 mmHg, cơ thể cảm thấy khoan khoái. Sau ba tháng, chứng thắt lưng đau gây khổ não đã mười năm tựa hồ như không còn tồn tại. Sau đó nhờ tiếp tục dùng thuốc, tâm tình tốt hơn, nên bệnh nhân dùng liền một năm rưỡi, khúc thắt lưng vẫn còn nhô ra nhưng không còn đau, HA=130/80 mm Hg, phúc chứng có ứ huyết cũng khỏi.

Mai, 46 tuổi, Nam. Sơ chẩn ngày 24 – 4 – 1985.

Hơi có khuynh hướng béo, cân nặng 65kg, sắc mặt bình thường, mạch Phù hơi Sác, HA = 120/70 mmHg, rêu lưỡi trắng mỏng.

Bệnh nhân kể, ba năm về trước đau thắt lưng, đã qua điều trị ko chuyển. Tháng 3 -1983, giải phẫu đốt sống thắt lưng thứ 4 biến dạng. Sau khi phẫu thuật, có một thời ik bộ khó khăn, gần đây tuy thấy hơi nhẹ nhàng, nhưng bên phải thắt lưng vẫn còn đau. Chân bên phải tê dại, có lúc chân trái cũng đau nhẹ, đứng không ổn, động tác vụng về, hoạt động chậm chạp, không thuận lợi.

Khám bụng thấy bụng đầy mỡ và đầy trướng, căng cứng dọc cơ thẳng to bên phải và ấn đau, ở bên trái cũng vậy nhưng nhẹ hơn, chỗ đau thắt lưng ở dưới huyệt Thận du hoặc huyệt Chí thất.

Vì bệnh có xu hướng thành mạn tính, và có cảm giác tê, nên tôi dùng: Thược dược 36g, Cam thảo 12g, Bạc hà, Phụ tử đều 4g, đó là lượng một ngày. Sau hai tuần uống thuốc chứng đau thắt lưng kéo dài ba năm đã bắt đầu giảm nhẹ. Lại sau một tháng, đi bộ đã dễ hơn, cơn đau có chuyển biến nhiều. Đến tháng bảy năm nay, chuyển đến mức bệnh nhân có thể ra nước ngoài lâu đến ba tuần.

Thược dược cam thảo thanh trích trong thiên Thái dương bệnh sách Thương hàn luận thường dùng để hoãn giải cơn co quắp và bệnh cứng cơ bắp chân, đau dây thần kinh tọa, đau thắt lưng, thắt lưng co rút. Thắt lưng và chân co quắp làm cho bệnh nhân khó đi và đau nhức, có lúc khiến cho bệnh nhân khỏi bệnh khỏi nhanh đến mức ‘quăng gậy cầm tay’ cho nên phương này có tên là Khứ trượng thang (Thuốc quăng gậy).

Mục tiêu của bài này là: Cơ thẳng bụng hai bên rốn có dạng căng cứng và ấn đau. Nếu gần giống như thế phương này cũng công hiệu. Tháng năm năm ngoái, hai lần soạn giả bị yêu bối thống (sau lưng đau), đang đêm trở mình rất khó khăn, đã dùng đến phương này chỉ mười ngày là chuyển biến tốt.

Một người phụ nữ 42 tuổi, đau thắt lưng, bệnh nhân đã đến nhiều bệnh viện nhưng không có hiệu quả. Vì đau dữ dội, bệnh nhân không đứng thẳng được. Các triệu chứng là đau nặng, gầy đi, mất trương lực dạ dày, thiếu máu tạng hàn thích ăn thịt và rau cũng như những thức ăn ngọt, táo bón mạn tính (đại tiện 7 đến 10 ngày 1 lần), thường xuyên tiểu tiện, đái đêm, mạch nhược, bụng dưới lạnh và đau khi ấn.

Bệnh nhân được dùng Đại hoàng phụ tử thang hợp với Thược dược cam thảo thang. Phụ tử tính ôn, Đại hoàng tính hàn, vì vậy để đạt tới liều lượng thích hợp của 2 bài thuốc trên là khó. Liều được dùng cho bệnh nhân như sau: Thược dược 6g, Cam thảo 4g, Tế tân 3g, Phụ tử 1g, và Đại hoàng 3g. Phụ tử được tăng dần đến 1,7g và Đại hoàng đến 12g. Sau khoảng 40 ngày bệnh nhân đại tiện ngày 1 lần và đã có thể đứng thẳng được.

Bài thuốc này bao gồm các vị thuốc ôn và hàn, một phương pháp đặc biệt của đông y, khi hàn thì dùng thuốc ôn và ngược lại (Trích trong Chinese Herbal Medicine And The Problem Of Agging).

Bài thuốc mang tính chất tham khảo độc giả không được tự ý bốc thuốc uống. Khi cần nên gặp bác sĩ đông y để được tư vấn và khám bệnh

Quý khách có nhu cầu khám và tư vấn miễn phí vui lòng liên hệ

THIỆN MINH Y QUÁN – Y Học Cổ Truyền

Địa chỉ: B14/12/9 Cây Cám, Ấp 1B, Vĩnh Lộc B, TPHCM

ĐT & Zalo: 0904 890 895

Email: thienminhyquan88@gmail.com

Webiste: www.thienminhyquan.com