CÁC BỆNH ÁN LÂM SÀN TRỊ KHỚP XƯƠNG BIẾN DẠNG

Các bệnh án lâm sàn trị khớp xương biến dạng

Khớp xương biến dàn là chỉ khớp xương toàn thân cứng đơ, mất đi trạng thái bình thường, phần nhiều do tý chứng phát triển gây nên, thường gặp ở các đốt ngón chân tay, sau đó là cột sống.

Trường hợp đã có biến dạng khớp tức đã tổn thương sụn khớp và đầu xương thì việc điều trị có thể làm nhưng sự tiến triển của bệnh, chứ không thể cải tạo được các tổn thương đã có tại sụn khớp và đầu xương, có nghĩa các biến dạng vẫn còn.

Nguyên nhân

Nguyên nhân đầu tiên phải kể đến là biến dạng khớp do viêm khớp dạng thấp. Biểu hiện đầu tiên và rõ nhất của bệnh VKDT là tại các khớp. Người bệnh thường bị sưng, nóng, đỏ, đau đối xứng tại các khớp và bắt đầu từ khớp nhỏ ở ngoại biên như khớp ngón tay, khớp bàn tay, cổ tay, bàn – ngón tay, bàn – ngón chân….

Trong giai đoạn khởi phát, khi chưa có dấu hiệu tổn thương bào mòn sụn khớp và đầu xương, nếu VKDT được phát hiện sớm, điều trị đúng cách thì sẽ làm chậm được sự tiến triển của bệnh. Bước sang giai đoạn toàn phát, khớp bị tổn thương, biến dạng và khó phục hồi. Cụ thể, khớp cổ tay có thể bị sưng nề ở phía mu bàn tay, khó gấp hay duỗi bàn tay, biến dạng giống ‘thìa úp’ hoặc như ‘ lưng con lạc đà’, khớp ngón tay có thể bị dính, biến dạng tạo thành ngón tay hình ‘ cổ cò’, các ngón kệch trục về phía xương trụ tạo nên bày tay gió thổi. Khớp gối sưng đau, hạn chế gấp duỗi, có thể có tràn dịch ổ khớp hoặc bị dính ở tư thế nửa co,… Hậu quả là người bệnh có thể mất khả năng vận động khớp, tàn phế suốt đời.

Biện chứng luận trị theo Đông y

Phong hàn thấp: Khớp xương biến dạng sưng đau, sợ lạnh, thích ấm, chân tay đau mỏi nặng nề, lưỡi nhạt, nhớt.

Pháp: Khư phong trừ thấp, tán hàn tiêu sưng. Dùng bài mã thị phong hàn thấp tỷ thống phương.

Hàn ngưng huyết trệ: Khớp sưng to, biến dạng đau nhức lâu ngày không khỏi, gặp lạnh thì đau tăng, chân tay lạnh, gặp lạnh đau tăng, môi lưỡi tía tối hoặc hồi hộp đoàn hơi, mỏi mệt vô lực.

Điều trị: Tán hàn, hóa ứ thông lạc, mạnh gân cốt. Dùng bài Gia giảm thống phong phương.

Thiên về khí hư dùng bài Tiết thị trị phong thấp quan tiết viêm phương.

Thận hư: Tú chứng phát lâu ngày, các khớp cứng đau nhức và biến dạng, lưng và cột sống cứng đơ, cúi ngửa khó và đau nhức, gặp lạnh thì đau dữ đội, kèm theo chứng lưng đùi yếu mỏi đầu choáng ù tai, thể tràn gầy mòn.

Điều trị: Hóa thấp sơ phong, hóa ứ thông lạc, mạnh gân cốt. Dùng bài Bổ thận khư hàn trị phong thang.

Chế độ ăn uống và luyện tập

Không có chế độ ăn đặc biệt nào có thể giúp năng ngừa hay điều trị khớp xương bị biến dạng. Phụ nữ từ 50 tuổi trở lên và nam giới từ 70 tuổi trở lên nên uống 1.200mg canxin và ít nhất 600 đơn vị vitamin D mỗi ngày để duy trì một bộ xương khỏe mạnh. Những người từ 70 tuổi trở lên cần tăng cường vitamin D. Những người từng vị sỏi thận nên tham khảo với bác sĩ về lượng canxi và vitamin D cần dùng.

Tập thể dục là điều quan trọng cần làm vì nó sẽ giúp bạn giữ gìn sức khỏe của xương, hạn chế tăng cân quá mức và duy trì sự linh hoạt của các khớp xương. Bệnh nhân nên hỏi ý kiến bác sĩ trước khi áp dụng bất kỳ chương trình luyện tập mới nào để tránh gây áp lực lên những vùng xương bị ảnh hưởng.

Bệnh án Viêm đa khớp dạng thấp gây biến dạng xương 

(trích trong Thiên gia diệu phương, q. hạ)

Dương XX, nữ, 47 tuổi, công nhân. Các khớp ngón tay, cổ tay hai bên mắt cá đau, sợ lạnh, sưng đã hơn 1 năm. Đặc biệt các khớp ngón tay thứ 2,3,4 sưng hình thoi, cứng khớp buổi sáng, khó cử động. Chẩn đoán là viêm đa khớp dạng thấp. Đã dùng hormon và rượu Lôi công đằng mà không giảm.

Đến khám ngày 3/2/1979, mạch Hoãn Nhược, chất lưỡi nhạt, rêu  trắng dầy. Biện chứng Đông y cho là phong hàn thấp tý. Cách trị là Ích khí khu phong, ôn kinh khứ thấp.

Dùng Kỷ ky ô quế thang. Uống 4 thang đau ở khớp giảm nhẹ rõ rệt. Dùng thêm 19 thang thuốc trên có gia giảm, các triệu chứng về cơ bản đã lui hết, hoạt động như thường. Theo dõi 1 năm chưa thấy thái phát (Lý Chí Minh – tỉnh Hồ Bắc).

Hà XX, nữ, 17 tuổi bị phong thấp viêm khớp đã gần 6 năm. Năm vừa qua, bệnh nặng hơn, hai khớp cổ tay, ngón tay đau, biến dạng, ngón tay có hình dạng cong, lồi, không thể đi được, không tự sinh hoạt cá nhân được. Mỗi ngày phải dùng đến 150mg Dexamethasone nhưng vẫn không khống chế được bệnh.

Tháng 6/1979, vì đau nhiều nên đến khám.

Biện chứng Đông y: Phong tà bế tắc kinh lạc.

Cách trị: Ích khí, khi phong, thanh nhiệt, thông lạc.

Cho dùng Kỳ kỷ thổ địa thang, gia giảm để trị 2 tuần, bỏ thuốc kích thích tố, chứng tràn có chuyển biến rõ, có thể tự sinh hoạt lấy một mình. Sau đóm mỗi tháng cho uống 10 thang để duy trì kết quả, tình huống tốt đẹp.

Nhận xét: Lôi công đằng trong bài này còn gọi là Hoàng đẳng, Đoạn trường thảo v.v…. bị hơi đắng, hơi cay, tính ôn rất độc, có các tác dụng khu phong thông lạc khứ thấp chỉ thống có hiệu quả tốt đối với chứng viêm đa khớp dạng thấp, có thể sử dụng phối hợp trong bài thuốc, cũng có thể sử dụng đơn độc. Nói chung người lớn mỗi ngày uống 6 -15g, tối đa 30g, dùng quá liều có thể ngộ độc hoặc chết. Cần chú ý khi dùng (Lý Chí Minh- tỉnh Hồ Bắc).

Tiêu XX,nữ, 53 tuổi, công nhân. Hai cổ tay, khớp ngón tay đều sưng đỏ, đau đã nhiều tháng, mãi đến ngày 31/10/1978 mới đến khám. Người bệnh lo buồn vì khớp ngón tay bè ra, ngón tay, cổ tay khó hoạt động, không thể tham gia lao động và tự sinh hoạt gần nửa năm nay. Xét nghiệm thấp khớp thấy dương tính, X quang thấy khớp 2 cổ tay, ngón tay, mắt cá nhân đều có dấu hiệu phong thấp khớp, đã chữa trị nhiều cách vẫn chưa khống chế được. Biện chứng Đông y: Phong thấp ứ trệ kinh lạc. Cách trị: Khu phong thắng thấp, khứ ứ thông lạc.

Cho uống Long xà tán. Sau khi uống 1 liều, khớp đau sưng có chuyển biến tốt. Công năng của các khớp đã phục hồi, có thể tự mình lo sinh hoạt cá nhân được. Cho uống thêm 2 liều Long xà tán nữa, công tác lại được. Ngưng thuốc 2 năm, chưa thấy tái phát.